जनकपुरधाम। आज बडादशैंको पाँचौं दिन, हिन्दू धर्मावलम्बीहरूले देवी स्कन्दमाताको पूजा र आराधना गर्दै छन्। भगवान स्कन्दकुमार कार्तिकेयको बालस्वरूपलाई सधैं काखमा राखेर ममतामयी स्नेह प्रदान गर्ने भएकाले यो दिन स्कन्दमाताको नामबाट पूजा गरिन्छ।
कार्तिकेयको एक नाम ’स्कन्द’ पनि हो, जसले ज्ञानशक्ति र कर्मशक्तिलाई सूचक बनाउँछ। यसै कारण स्कन्दमाता देवी स्वरूपलाई ज्ञान र कर्मको शक्ति मानिन्छ। स्कन्दमाता चार हातहरूमा दायाँतर्फको माथिल्लो हातमा स्कन्दकुमारलाई च्यापेर, बायाँतर्फको तल्लो हातमा कमलको फूल र माथिल्लो हातमा वरमुद्रा धारण गरेर पद्मासनमा सिंहमा सवार हुने बताइन्छ।
सूर्य मण्डलकी अधिष्ठात्री देवीको रूपमा यिनको वर्ण पनि सूर्यको प्रकाश जस्तै देदिप्यमान हुने कुरा गरिएको छ।
दुर्गा पक्ष, जसलाई दशैं पनि भनिन्छ, का विभिन्न दिनहरूमा पूजा आराधना गरिन्छः पहिलो दिन शैलपुत्री, दोस्रो दिन ब्रह्मचारिणी, तेस्रो दिन चन्द्रघण्टा, चौथो दिन कुष्माण्डा, पाँचौं दिन स्कन्दमाता, छैटौं दिन कात्यायनी, सातौं दिन कालरात्री, आठौं दिन महागौरी र नवौँ दिन सिद्धिदात्रीको पूजा गरिन्छ। यी नव दुर्गा रूपलाई ’नवदुर्गा’ भनिन्छ।
नवरात्रमा देशभरका शक्तिपीठहरूमा पूजा आराधना गर्ने भक्तजनहरूको भीड लाग्ने गर्दछ। यस वर्ष काठमाडौं उपत्यकाका शक्तिपीठहरू विशेष रूपमा सजाइएको छ, जस्तै नक्साल भगवती, मैतीदेवी, कालिकास्थान, भद्रकाली आदि, जहाँ दीपावलीको झिलिमिली व्यवस्था गरिएको छ।
स्कन्दमाताको पूजा गर्न सबैभन्दा पहिले काठको चौकोशमा प्रतिमा स्थापना गर्नुपर्छ। त्यसपछि गंगा जल वा गोमूत्रद्वारा चौकोशको शुद्धीकरण गरिन्छ। चौकोशमा चाँदी, तामा वा माटोको घडामा जल भरेर कलश स्थापना गर्नुपर्दछ। यहाँ श्रीगणेश, वरुण, नवग्रह, षोडश मातृका र सप्त घृत मातृका समेत स्थापना गर्नुपर्छ।
पूजाको संकल्पपछि, वैदिक र सप्तशती मन्त्रद्वारा स्कन्दमाता र अन्य स्थापित देवताहरूको षोडशोपचार पूजा गर्नुपर्छ। यसमा आवाहन, आसन, पाद्य, अर्घ, आचमन, स्नान, वस्त्र, सौभाग्य सूत्र, चन्दन, सिंदूर, दुबो, बेलपत्र, आभूषण, पुष्प हार, सुगन्धित द्रव्य, धूप, दीप, नैवेद्य, फल, पान, दक्षिणा, आरती, प्रदक्षिणा, र मन्त्र पुष्पाञ्जलि लगायतका विधिहरू समावेश हुन्छन्। यी सबै सम्पन्न गरेपछि प्रसाद वितरण गरेर पूजा समाप्त गरिन्छ।
